Zwrot kosztów pogrzebu

Informacja prawna w przedmiocie możliwości uzyskania zwrotu kosztów pogrzebu z rachunku bankowego zmarłego

Bez przeprowadzania postępowania spadkowego, bank zobowiązany jest do wypłaty zwrotu poniesionych kosztów pogrzebu z rachunków oszczędnościowych zmarłego.

1. Jakie warunki należy spełnić, aby móc żądać zwrotu kosztów pogrzebu z rachunku bankowego zmarłego?

Warunki zwrotu poniesionych kosztów pogrzebu zmarłego szczegółowo unormowane zostały w art. 55 ustawy Prawo bankowe;
Zmarły musiał posiadać środki zgromadzone na rachunku oszczędnościowym, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej – w przypadku gdy kwota zgromadzonych na rachunkach zmarłego jest niższa od poniesionych kosztów, bank zobowiązany jest jedynie zwrócić koszty w granicach salda dodatniego rachunku, nawet jeśli zmarły posiadał konto z możliwością zaciągnięcia debetu.

W takiej sytuacji osoba, która poniosła koszty organizacji pogrzebu zmarłego może domagać się zwrotu pozostałej części przysługującej jej należności od spadkobierców posiadacza rachunku lub też od innych banków, które także prowadziły należące do zmarłego rachunki oszczędnościowe, oszczędnościowo-rozliczeniowe lub rachunki terminowych lokat oszczędnościowych. Bank, który dokonał jedynie częściowego zwrotu poniesionych kosztów pogrzebu zobowiązany jest do zwrotu przedstawionych mu oryginałów rachunków po wcześniejszym dokonaniu na nich wzmianki o częściowym pokryciu kosztów zorganizowanego pogrzebu (art. 465 Kodeksu cywilnego);
Żądanie wypłaty środków przysługuje każdej osobie, która poniosła koszty pogrzebu, bez względu na stopień pokrewieństwa ze zmarłym lub jego brak. Osoba ubiegająca się o zwrot poniesionych kosztów pogrzebu nie musi należeć do kręgu spadkobierców po zmarłym, a uprawnienie to przysługuje także osobom prawnym. Co istotne uprawnienie do żądania zwrotu kosztów pogrzebu przysługuje jedynie osobie, która faktycznie te koszty poniosła. Nie jest zatem możliwa zapłata za wydatki, które mają dopiero być poniesione;
Rachunek, z którego ma nastąpić wypłata nie może być wspólnym rachunkiem małżonków lecz musi należeć wyłącznie do zmarłego – zgodnie z treścią art. 57 ustawy Prawo bankowe;
Osoba żądająca wypłaty środków musi przedstawić rachunki potwierdzające wysokość poniesionych przez nią kosztów pogrzebu – warto zaznaczyć, iż w treści przepisu art. 55 Prawa bankowego nie zostało sprecyzowane pojęcie „rachunków”, a tym samym mogą to być zarówno faktury VAT, jak i inne dokumenty potwierdzające rzeczywiste poniesienie kosztów pogrzebu zmarłego przez osobę ubiegającą się o zwrot tych kosztów;
Poniesione koszty pogrzebu nie mogą być wyższe niż zwyczajowo przyjęte w danym środowisku – ocena tej kwestii pozostaje w kwestii banku, który powinien ją rozważyć na podstawie posiadanych informacji – bank nie posiada w tym zakresie uprawnienia do przeprowadzania jakiegokolwiek dodatkowego dochodzenia – ocena ta może jednak podlegać następnie kontroli sądowej;
Osoba ubiegająca się o zwrot poniesionych kosztów pogrzebu z rachunku bankowego zmarłego musi być pierwszą osobą jaka zgłosi się do banku z tym roszczeniem.

2. Jakie dokumenty są niezbędne w celu domagania się zwrotu poniesionych kosztów pogrzebu?

Bank ma prawo domagać się przedłożenia rachunków potwierdzających wysokość kosztów poniesionych tytułem pogrzebu zmarłego.

– Przedłożenie imiennej faktury VAT powinno być tym samym wystarczające do uzyskania zwrotu poniesionych kosztów pogrzebu, a dyspozycja art. 55 ustawy Prawo bankowe nie upoważnia banku do domagania się jakichkolwiek innych dokumentów w tym zakresie takich jak potwierdzenie jej realizacji czy też dokumentów KP. Przyjęcie poglądu odmiennego sprzeczne byłoby bowiem z podstawowymi zasadami prawa cywilnego, które w ten sam sposób traktują powiększenie pasywów co umniejszenie aktywów majątkowych. Tym samym nie powinno budzić wątpliwości, iż koszty pogrzebu mogą zostać także poniesione przez osobę upoważnioną poprzez przyjęcie dodatkowych zobowiązań finansowych. Dla zobrazowania sytuacji warto bowiem zauważyć, iż koszty pogrzebu mogą bez wątpienia zostać poniesione z zaciągniętej na ten cel pożyczki lub kredytu, a tym samym brak jest jakichkolwiek podstaw do różnicowania sytuacji prawnej osoby, która zaciągnęła na ten cel zobowiązanie w instytucji finansowej lub w zakładzie pogrzebowym. Tym samym jedynymi dokumentami jakich może wymagać bank do dokonania zwrotu poniesionych kosztów pogrzebu są rachunki stwierdzające wysokość poniesionych z tego tytułu kosztów – a takich dokumentem z całą pewnością jest faktura VAT wystawiona na osobę upoważnioną;

– Przedkładając jednak rachunki na których nie znajdują się dane osoby, która rachunki te pokryła należy liczyć się z koniecznością przedstawienia dodatkowych dokumentów wskazujących na osobę, która te wydatki poniosła takich jak wydruk potwierdzenia przelewu kwoty tytułem zapłaty za usługę wynikającą z przedłożonych rachunków.

Co istotne w celu zapobiegania nadużyciom, a zwłaszcza sytuacjom, w którym osoba która poniosła koszty pogrzebu mogłaby wstępować z roszczeniem o ich zwrot równolegle do kilku banków uzasadnione wydaje się przyjmowanie przez bank jedynie oryginałów przedkładanych rachunków;
Osoba domagająca się wypłaty zwrotu kosztów pogrzebu zmarłego nie musi przedstawiać bankowi dokumentów potwierdzających zawarcie przez zmarłego umowy o prowadzenie rachunku. Zgodnie z treścią art. 104 ust. 2 pkt 1 bank nie może odmówić osobie, która przedstawia rachunki potwierdzające wysokość poniesionych kosztów pogrzebu, informacji o fakcie prowadzenia rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego ani terminowej lokaty oszczędnościowej.

3. Jaki jest zakres kosztów pogrzebu, do których zwrotu zobowiązany jest bank?

Do kosztów tych bez wątpienia należą wydatki poczynione na zakup trumny, opłacenie kwatery na cmentarzu, organizację ceremonii pogrzebowej, zakupienie odzieży pogrzebowej dla osoby zmarłej, przewóz zwłok, kremację, wieńce oraz kwiaty;
Pewne wątpliwości wzbudzała możliwość zaliczenia do kosztów pogrzebu także kosztów postawienia nagrobka. Kwestia ta była już jednak wielokrotnie poruszona w orzecznictwie Sądu Najwyższego, m.in. w wyrokach z dnia 10.12.1962 r. (sygn. akt: I PR 244/62) oraz 13.11.1969 r. (sygn. akt: II CR 326/69) i obecnie uzasadnione wydaje się przyjęcie, iż koszt postawienia nagrobka należy zaliczyć do kosztów pogrzebu pod warunkiem, iż zwyczaj wystawiania nagrobka jest powszechny w danym środowisku oraz jedynie do granicy kosztów zwyczajowo w tym środowisku na ten cel przeznaczanych. Co istotne, przy zachowaniu wskazanych powyżej warunków, koszt ten może obejmować zarówno nowy nagrobek jak i koszty odnowienia nagrobku w grobie, w którym pochowany został zmarły (stanowisko takie wyraził m.in. Kociucki Lechosław [w:] B. Bajor, J. M. Kondek, K. Królikowska, L. Kociucki, Prawo bankowe. Komentarz do przepisów cywilnoprawnych, Warszawa 2020, art. 55;
Osobie uprawnionej przysługuje także roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie zgodnie z dyspozycją art. 481 Kodeksu cywilnego. Należy przyjąć, iż bank pozostawać będzie w opóźnieniu począwszy od dnia następującego po dniu, w którym osoba uprawniona zgłosi żądanie zwrotu poniesionych przez siebie kosztów pogrzebu zmarłego.

4. Jaki wpływ na możliwość uzyskania zwrotu poniesionych kosztów pogrzebu ma fakt pobrania zasiłku pogrzebowego?

Zgodnie z treścią art. 80 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zasiłek pogrzebowy przysługuje w zryczałtowanej wysokości 4.000,00 zł. Mając na uwadze powyższe oraz fakt, iż bank nie jest uprawniony do badania czy pokryte przez osobę uprawnioną koszty pogrzebu zostały już wcześniej pokryte, należy zdaniem opiniującego dojść do przekonania, iż bank nie ma uprawnienia do uwzględnienia kwoty wypłaconego zasiłku przy realizacji wypłaty środków z należącego do zmarłego rachunku bankowego.

Stanowisko to znajduje swoje potwierdzenie także w treści uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego w pełnym składzie z dnia 15.05.2009 r. wydanej w sprawie o sygnaturze akt: III CZP 140/08, zgodnie z treści tezy której: „Zasiłek pogrzebowy przewidziany w art. 77 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) nie podlega uwzględnieniu przy ustalaniu odszkodowania dochodzonego na podstawie art. 446 § 1 k.c.”. Zdaniem Sądu Najwyższego zasiłek pogrzebowy pełni funkcje socjalne, a jego celem nie jest wynagrodzenie szkody poniesionej w wyniku pokrycia kosztów pogrzebu osoby ubezpieczonej ani zwolnienie sprawcy jej śmierci z obowiązku naprawienia szkody, lecz doraźna pomoc finansowa pozwalająca na pokrycie wydatków związanych ze śmiercią członka rodziny.

Klauzula prawna:

Niniejsza informacja prawna uwzględnia stan prawny obowiązujący w dniu jej sporządzania, tj. 26.04.2021 r. i została opracowana na zlecenie Tajstra sp. z o.o. z siedzibą w Bielsku-Białej (43-316) przy ul. Karpackiej 10, KRS: 0000835070, NIP: 5472218163, REGON: 385829289, kapitał zakładowy w wysokości 20.000,00 zł.

Informacja ta została sporządzona wyłącznie dla wyjaśnienia jej przedmiotu i nie może być interpretowana, jako obejmująca, chociażby przez domniemanie, inne, niewspomniane w niej kwestie. W przedmiotowej opinii zaprezentowana została niezależna, subiektywna ocena sporządzającego, która dotyczy prawnych aspektów przedmiotu analizy, a tym samym ocena prawna przedstawiona w Opinii nie daje gwarancji wyniku danej sprawy, w przypadku skierowania jej na drogę postępowania sądowego lub administracyjnego.

Podstawy prawne:

Art. 55, 57, 104 ustawy Prawo bankowe,
Art. 77-81 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
Art. 465 i 481 Kodeksu cywilnego.